Uniejowskim skarbem przyrody jest woda geotermalna. Jest to pozornie zwyczajna woda podziemna zgromadzona w warstwach skalnych pod powierzchnią ziemi. Wyróżnia się wyjątkowymi właściwościami – temperaturą, mineralizacją i składem chemicznym.

Woda geotermalna ma wiele wspólnego z Ziemią (geo – z jęz. greckiego ziemia) i z ciepłem (thermos – z jęz. greckiego gorąco). Jest to woda podziemna wypływająca ze źródeł naturalnych lub odwiertów, o temperaturze co najmniej 20^OC. Jako surowiec mineralny jest nie mniej cenna niż ropa naftowa czy węgiel. Dzięki cechom fizycznym i chemicznym wody geotermalnej można ją wykorzystywać między innymi do odzyskiwania energii cieplnej, ma również korzystne właściwości dla zdrowia człowieka.

Woda ze skał

Region środkowej Polski jest jednym z bardziej uprzywilejowanych terenów pod względem korzystnych warunków dla występowania wód geotermalnych. Budowa tektoniczna obszarów ciągnących się od północnego zachodu Polski (okolice Szczecina) poprzez region łódzki do przedpola Karpat (okolice Miechowa) odznacza się nieckowatym układem warstw skał osadowych. Skały osadowe, np. piaskowce czy wapienie, dobrze przepuszczają wodę, ponieważ w ich strukturze jest wiele porów i szczelin. To właśnie w tych wolnych przestrzeniach pomiędzy mikroskopijnej wielkości ziarenkami skał gromadzi się woda. Jest to woda opadowa przesączająca się z miejsc, w których skały te wychodzą na powierzchnię ziemi. Woda geotermalna znajduje się w skałach wodonośnych, a nie – jak błędnie określa się w języku potocznym – w podziemnych jeziorach czy morzach.

Woda z energią

Woda geotermalna gromadzi w sobie duże ilości energii cieplnej. W głębi Ziemi panują określone warunki termiczne spowodowane przepływem energii cieplnej z wnętrza planety ku jej powierzchni. Źródłem tej energii są trwające od kilku miliardów lat procesy rozpadu pierwiastków promieniotwórczych (np. uranu, toru) w jądrze ziemskim. Za temperaturę w głębi Ziemi odpowiedzialna jest też energia pierwotna z czasów kształtowania się naszej planety. Woda zgromadzona w warstwach skalnych pod ziemią ogrzewa się od skał i staje się tym samym nośnikiem energii cieplnej. Energię tę nazywamy geotermalną.

Woda geotermalna odnawialnym źródłem energii

Woda geotermalna jest nośnikiem energii cieplnej i jednym z odnawialnych źródeł energii. Odnawia się wtedy samo źródło tej energii (czyli woda), nie zaś sama energia. Prawidłowym określeniem jest więc sformułowanie „odnawialne źródło energii”, a nie energia odnawialna.

Odnaleziona zamiast „czarnego złota”

Historia geotermii w Uniejowie sięga końca lat 70. XX w., kiedy to poszukiwano w Polsce złóż ropy naftowej i gazu ziemnego. W Uniejowie zamiast tych nieodnawialnych surowców odnaleziono wodę geotermalną. Ku zaskoczeniu i rozczarowaniu badaczy, z głębokości ponad 2 km zamiast „czarnego złota” wytrysnęła gorąca woda. Niedocenione odkrycie musiało odczekać ponad dekadę, aby ponownie się nim zainteresowano. Badania geologiczne wznowiono w latach 90. i − co ważne – znaleziono konkretne pomysły na wykorzystanie energii z głębin Ziemi. Niewielka, uboga i rolnicza gmina nie miała wiele do stracenia… Historia pokazuje, że zyskała niebywałą okazję rozwoju.

Dziękuję za odkrycie

chociaż dość późne – szkoda…

Niemniej jednak dziękuję!

– geotermalna woda.

(Witold Smętkiewicz)

Kierunek – geotermia

Nie każda gmina, w której znajdują się zasoby wód geotermalnych, ma takie szczęście jak Uniejów. Przedstawiciele społeczności lokalnej założyli Fundację na rzecz Zagospodarowania Wód Termalnych – Uzdrowisko Uniejów. Był to ważny krok w staraniach o wykorzystanie wód geotermalnych i stworzenie uzdrowiska. Po dwudziestu latach plany i marzenia wielu mieszkańców gminy się spełniły. W 1999 r. założono spółkę „Geotermia Uniejów”, zaś dwa lata później część miasteczka była już ogrzewana energią geotermalną. W kolejnym roku do Uniejowa przybyli pierwsi pacjenci korzystający ze zdrowotnych właściwości wody podczas kąpieli w gabinecie „Geotermii Uniejów”.

Ekologiczny dublet

W Uniejowie nie znajdziemy żadnych „źródeł termalnych”, którymi gorąca woda wybija na powierzchnię ziemi. Wodę geotermalną pozyskujemy za pomocą sztucznych ujęć – otworów geologicznych. Są to dwa odwierty, tzw. dublet geotermalny. Dzięki temu, że woda jednym odwiertem jest wydobywana, następnie wykorzystywana do celów gospodarczych, a drugim odwiertem część wody jest zatłaczana z powrotem w głąb Ziemi, zagwarantowana jest odnawialność tego surowca i zminimalizowane ryzyko wyczerpywania się złoża.

„Geotermalna kaskada”

Sposób wykorzystania wody geotermalnej w Uniejowie polega na tzw. kaskadowym odbiorze energii geotermalnej. Oznacza to, że najpierw woda geotermalna oddaje część swojej energii w wymiennikach ciepła wodzie sieciowej centralnego ogrzewania, a ta wędruje dalej do odbiorców. Tak schłodzona woda znajduje następnie zastosowanie do celów leczniczych (balneoterapia), rekreacyjnych, do podgrzewania murawy boisk sportowych i ścieżek spacerowych.

Dzięki źródłom geotermalnym Uniejów ogrzewa domy, baseny i płytę boiska piłkarskiego. Jak działa geotermalny system ciepłowniczy?

Wyjątkowa woda, bo zapewnia ciepło, zdrowie i urodę

Uniejowska woda jest wykorzystywana przede wszystkim do celów ciepłowniczych (ogrzewanie mieszkań i budynków użyteczności publicznej oraz przygotowanie ciepłej wody użytkowej), balneoterapeutycznych (profilaktyka zdrowotna i leczenie różnych schorzeń), rekreacyjnych (wypoczynek, odprężenie podczas kąpieli solankowych), a także do podgrzewania gruntu (murawy boiska sportowego oraz ścieżek spacerowych w parku zamkowym). Uniejów to jedyne miejsce w Polsce, gdzie murawę boiska podgrzewa się wodą geotermalną.

Ewenementem w skali kraju jest możliwość zażywania kąpieli w „termalnym” bloku mieszkalnym. Wystarczy tylko odkręcić trzeci kurek z wodą i we własnej wannie korzystać z dobroczynnych właściwości wody.

Woda geotermalna znajduje zastosowanie również w celach konsumpcyjnych (kuracje pitne oraz przygotowywanie potraw i produktów spożywczych). Interesującą atrakcją turystyczną, elementem edukacyjnym są fontanny, tężnie termalne i czerpnie wody termalnej zlokalizowane w różnych miejscach w miasteczku. W pobliżu tężni i fontann można wdychać powietrze bogate w związki mineralne zawarte w wodzie geotermalnej, zaś w czerpniach nabrać wodę do kuracji pitnych. Specyficznych właściwości wody geotermalnej możemy doświadczyć niemalże wszystkimi zmysłami: poczuć jej zapach, smak i ciepło oraz zobaczyć kolorowe efekty wytrącania się składników mineralnych.

Nowe szanse dla wody geotermalnej

Uniejów stale rozwija się pod względem infrastruktury i oferty turystycznej. W przyszłości będzie można skorzystać z inhalacji przy tężni termalnej, odwiedzić rozbudowany kompleks termalno-basenowy czy też rozwijać pasje sportowe w Hali Jodowej. Nad wykorzystaniem wody w nowych obszarach (alternatywne metody leczenia, kosmetologia, woda pitna i woda wykorzystywana do przetwórstwa warzyw) wraz z władzami gminy współpracują specjaliści ze szkół wyższych województwa łódzkiego.

Jacek Kurpik, prezes Geotermii Uniejów:

Trwają rozmowy z Instytutem Ogrodnictwa i Sadownictwa na temat  stworzenia nowej receptury, nad którą nasz biznesowy partner będzie  później prowadzić nadzór. Z tego względu rozpoczęto działania związane z opracowaniem receptur na ogórka i paprykę. Chcielibyśmy, aby buraczki były dodatkowym produktem w naszej ofercie. Oprócz tego mamy w planach produkcję soków smoothie na bazie wody geotermalnej. Jest to kolejny lokalny produkt, który chcemy wprowadzić do naszej oferty produktów regionalnych. Kiszone przetwory wykorzystywane są zarówno w uniejowskich lokalach gastronomicznych, ale także jako pamiątki w formie ciekawie zaprojektowanego słoiczka. Kolejne innowacyjne rozwiązania wzmocnią asortyment produktów regionalnych, gdzie każdy znajdzie coś dla siebie.